ONURLU VE DEVRİMCİ BİR MÜCADELENİN BİYOGRAFİSİ: AMELİO ROBLES
Meksika Devrimi büyük ölçüde Meksika’nın ülke tarihindeki en büyük dönüştürücü olayı olarak kabul ediliyor. 1910'da ülkenin o zamanki cumhurbaşkanı Porfirio Díaz'ı devirmek için bir ayaklanmayla başlayan bu olay, büyük silahlı mücadeleye daha sonra Meksika'nın 1917 anayasasını ve toplumdaki diğer birçok değişikliği başlatacaktı. Bu devrime kendi hikayesiyle de bir katkısı olan Soldaderas* Latin Amerika tarihindeki ilk transseksüel figürlerden biri olduğuna inanılan Amelio Robles Ávila'ydı. Amelio Robles Meksika Devrimi’nde savaşan trans bir Zapatista'ydı. Doğumda cinsiyeti kadın olarak atandı ve 1889'da Amelia Robles Ávila adını aldı.
Amelio Robles Ávila; Casimiro Robles ve Josefa Ávila'nın çocuğu olarak orta sınıf olan çiftçi bir ailede 3 Kasım 1889 tarihinde Meksika, Xochiapala, Guerrero’da doğmuştur. 9 Aralık 1984’te yine aynı yerde ölmüştür. Genç yaşlarından itibaren toplumda erkeksi olarak kabul edilen faaliyetlere, atları evcilleştirmeye, silahları kullanmayı öğrenmeye ve mükemmel bir nişancı ve binici olmaya ilgi gösteren Robles 95 yıllık yaşamı süresince, 24 yaşına kadar doğduğunda kendisine atanan cinsiyetiyle yani kadın olarak, 24 yaşından sonra ise 95 yaşında ölümüne kadar açıkça bir erkek olarak yaşamını sürdürdü.
Robles'in kişisel yaşamını inceleyen tarihçilere göre, Robles erkek kimliğini bir hayatta kalma stratejisi olarak değil, devrim sırasında diğer kadınların yaptığı gibi cinsel saldırıya uğramamak için bir strateji olarak değil, en derin yaşam arzusu bir erkek olmak olduğu için yaptı. Robles'in erkek kimliği ailesi, toplum ve Meksika hükümeti tarafından kabul edilmişti. 20. yüzyılın başlarında hormonlar veya ameliyat olmadan, erişebildiği kültürel kaynaklarla erkeksi bir fiziksel görünüm ve sosyal kimliğini inşa etti. Bu erkekliğini cinsiyetçi bir performansla kurdu: günlük performansında erkeksi pozları, yüz hareketlerini ve tutumlarını, kırsal kesimde erkeklerin giydiği pantolonlar, gömlekler, ceketler ve şapkalar da dahil olmak üzere özenle seçilmiş kıyafetlerle tamamladı. Ayrıca, belinde tabanca kılıfıyla göründüğü bir portreye de sahiptir. (Tabanca erkekliğin ve o zamanın günlük nesnesinin bir sembolüydü.) Basın, yerel tirajı en yüksek gazetede Amelio hakkında portresinin de yer aldığı bir haber yayınlayarak Zapatista devrimcisinin kimliğinin meşrulaştırılmasına katkıda bulunmuştur. Amelio'nun ona bir kadın gibi davranmaya cesaret edenleri bile cezalandırdığı söylenir. Hatta Robles'in eski bir komşusuna göre, Robles kendisine kadın veya "Doña" diye hitap edenleri, tabancasıyla tehdit edermiş. Tüm bunlar Amelio'nun kendini konumlandırmasına ve istediği erkeksi imajı yaratmasına yardımcı oldu. Devrimden bir süre sonra Iguala'ya yerleşen Robles'in, kendisine saldıran bir grup adamın Robles'in anatomisini ortaya çıkarmak için ona saldırdığı, Robles'in nefsi müdafaa ile burada iki kişiyi öldürdüğü de söylenmektedir.
Robles'in hayatını inceleyen ve araştıran ve bu biyografide çalışmalarından yararlandığım México City'deki Meksika Koleji'nde (El Colegio de México) bir tarihçi ve profesör olan Gabriela Cano: Robles, transseksüel, travesti veya lezbiyen değildi, “geleneksel erkeksi davranışları benimseyen birisiydi” demiştir. Cano’nun incelemelerinden yola çıkarak aslında Robles'in dayatılmış bir kadınsı kimlikten, kendisine doğru gelen bir erkekliğe geçtiğini söylemek daha doğru olacaktır. Cano, Robles'in asker, gerilladayken “tamamen özgür olma hissini” hissettiğini buna karşılık ise memleketindeyken bir kadın olarak bunu hissetmediğini söyler. 24 yaşından ölümüne kadar bir erkek olarak yaşamıştır ve tarihçiler tarafından, bu sebeple transgender (trans birey) olarak tanımlanmıştır.
Robles orduya 1911 veya 1912 yıllarında katıldığında henüz kendisine atanan kadın cinsiyetindeydi. 1911’in Ağustos ve Kasım ayları arasında, devrimci dava için petrol şirketlerinden para almak üzere bir komisyonda Meksika Körfezi'ne gönderilecekti. Bundan iki yıl sonra ise, Robles bir erkek gibi giyinmeye başladı ve kendisine böyle davranılmasını talep etti. (Aslında Robles o dönemde Meksika ordusunda ilkin kadın olarak görevlendirilen bir kişi olarak yalnız değildi. Maria de la Luz Barrera ve Ángel(a) Jiménez de savaş sırasında erkek kimliklerini benimseyenler arasında bilinmektedirler.)
Robles ordu hayatında 1913'ten 1918'e kadar, Robles, Jesús H. Salgado, Heliodoro Castillo ve Encarnación Díaz komutasındaki Zapatistalarla "el coronel Robles" (Albay Robles) olarak savaştı. Robles yetenekli bir askeri lider olarak bilinen akranlarının ve üstlerinin saygısını kazanan bir kişiydi. Meksika Devrimi'ne katılmadan önce bile ünlü bir nişancı ve biniciydi. Emiliano Zapata liderliğindeki silahlı bir grup olan Zapatistaların bir üyesiydi ve kendi birliklerini komuta edene kadar farklı devrimci liderler altında hizmet edecekti. 1919'da, Emiliano Zapata'nın öldürülmesinden bir süre sonra, Robles, komutasındaki 315 kişiyle birlikte yeni birleşik bir askeri yapının parçası olmak için Monja de Guerrero askeri şefine teslim oldu. Bir yıl sonra, Meksika Devrimi'nde bir general olan ve 1920'den 1924'e kadar Meksika'nın başkanı olan Alvaro Obregón'un güçlerine katılarak 1920’de Venustiano Carranza hükümetine son veren Agua Prieta İsyanı'nda onlarla savaştı. Devrimin askeri aşamasını takiben, Robles devrimci general Álvaro Obregón'u 1920-1924'te Meksika başkanıyken destekledi; Adolfo de la Huerta'nın 1923 isyanını bastırmak için Obregón'un güçleriyle beraber savaştı.
Askeri başarıları ve devrime yaptığı katkılar sebebiyle 1970 yılında, Meksika Ulusal Savunma Sekreteri Robles'i resmen tanıdı ve özellikle onu Meksika askeri tarihindeki ilk trans asker yapan Meksika Devrimi'nin bir gazisi veya erkek gazisi olarak listeledi. Robles Devrim'in emektarı (kıdemli) olarak tanındı. Böylelikle Amelio Robles, devlet tarafından tanınan ilk trans birey oldu. Hayatının sonlarına doğru, Robles yaptığı seçkin askerlik hizmetiyle çeşitli nişanlar da aldı (Meksika Devrimi gazisi olarak bir nişan ve Meksika Şeref Lejyonu ); 1973 veya 1974'te Robles ayrıca Devrimci Başarı ödülü (Medalla al mérito revolucionario) ile de ödüllendirildi.
Robles, 1930'larda beraber olduğu kadınlardan biri olan Ángela Torres ile Apipilulco'da tanışmıştır ve ikili daha sonra evlenmişlerdir. Birlikte, Regula Robles Torres adında bir kızı da evlat edinmişlerdir.
Robles, 9 Aralık 1984'te 95 yaşında öldü. Ölüm döşeğinde iki istekte bulunduğu iddia ediliyor: Askerlik hizmeti için onur ödülü almak ve ruhunu Tanrı'ya emanet etmek için bir kadın gibi giyinmek. Robles'in bu ikinci isteği hiçbir zaman doğrulanmadı, ve Robles'in ölüm belgesinde, ölmeden bir yıldan fazla bir süre önce konuşma yeteneğini kaybettiği de belirtiliyor.
Cano'ya göre Robles, ailesi ve arkadaşları tarafından erkek olarak kabul edilse de, zamanla trans kimliğinin tanınması zayıflamıştır. Daha sonra onuruna aynı kadınsı adı taşıyan bir ilkokul ve müze “Coronela Amelia Robles” yapılmıştır.
Bugünlerde Onur Haftası'nın içinde bulunuyoruz. Bu dönemde yukarıda hayatının belki de kısa bir kısmını ortaya koyabildiğimiz Robles'in biyografisinin ve yaşamının önemi iktidarın LGBTİ+’lara, kadınlara, cinselliğe, cinsel kimliklere, her zamankinden daha fazla ve giderek artan baskıların yaşandığı bugünlerde ayrıştırılan, ötekileştirilen amiyane bir tabirle ‘çıkıntılık’ yapan LGBTİ+'ların, lubunyaların mücadeleleri ve biyografilerinin de sosyalist ve komünist mücadelenin hikayeleriyle bir kesişimsellik gösterdiğinin anlaşılması için önemli olacaktır.
İktidarın, faşist düşüncelerin iktidara gelirken büyükçe laflarla insan haklarından ödün vermemekten bahsederken konu "LGBTİ+ hakları insan haklarıdır." demeye gelince nasıl da sustuğu ve nefretle yaklaştığı ortadadır. Sosyalist, Marksist veya komünistlerin de bu konuda daha fazla söylem üretmesi gerektiği bir dönemdeyiz. Çünkü LGBTİ+ hakları faşistlerin eline bırakılmayacak kadar özgürlükçü, liberallerin eline bırakılmayacak kadar da sosyalisttir. Burada da yapmak istediğim aslında daha çok budur. Sosyalist kültür ve siyasete yapılan katkısı bu açıdan hep değerli olacaktır.
Robles’in hem devrimci hem de onurlu mücadelesi ve biyografisi bize bir şeyi daha göstermektedir ki LGBTİ+’ların ve sosyalistlerin miras aldığı bu mücadele gücü tarihte hep sanılandan daha eski hikayelere ve daha da eski mücadelelere dayanacaktır. Bu Pride (Onur) Haftası'na giderken de geçmişten bugüne aktarılan bu onurlu mücadeleye devam etmeli, LGBTİ+ bireylerin her zaman var olduğunu ve var olmaya devam edeceğini bilmeli ve LGBTİ+ mücadelesinden vazgeçmemeliyiz.
DİPNOT
Soldaderas-silahlı çatışmalara katılan kadınlar- (Columbia Üniversitesi'nde Latin Amerika tarihi profesörü olan Pablo Piccato’ya göre, bazı soldaderaslar kendilerini cinsel şiddetten korumak için erkek gibi giyiniyor ve kendilerine erkek isimleri alıyorlardı.)
KAYNAKÇA
https://en.wikipedia.org/wiki/Amelio_Robles_%C3%81vila#cite_note-inocultables-11
Gabriela Cano (27 November 2009). "Inocultables Realidades del Deseo: Amelio Robles, masculinidad (transgénero) en la Revolución mexicana" (PDF).
https://www.actitudfem.com/entorno/genero/lgbt/la-coronela-es-un-hombre-y-sin-embargo-nacio-mujer